17 Temmuz 2014'te Malezya Havayolları'na ait MH17 sefer sayılı yolcu uçağının Doğu Ukrayna üzerinde düşmesi neticesinde 298 kişi hayatını kaybetti. Uçakta 196 Hollandalı, 43 Malezyalı, 38 Avustralyalı ve 10 İngiliz olmak üzere 17 ülkeden yolcu bulunmaktaydı. O dönemde, uçağın düştüğü bölgede Rus yanlısı güçler ile Ukrayna ordusu arasında şiddetli çatışmalar yaşanıyordu. Yapılan incelemede uçağın karadan havaya atılan bir Buk füzesiyle vurularak düşürüldüğü tespit edildi.
AİHM, olaydan on bir yıl sonra Rusya’nın sorumlu olduğuna karar verdi
Hollanda, 2020 yılında MH17 ile ilgili olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)’e başvurmuştu. Hollanda hükümeti, Rusya'nın kendi kontrolü altındaki silahlı gruplara yolcu uçağını düşüren füzeyi tedarik ettiğini iddia ediyordu.
MH17 felaketini soruşturan uluslararası soruşturma ekibi, Rusya'nın olaya müdahil olduğunu tespit etti. Soruşturmaya göre doğu Ukrayna'daki militan grupların liderleri, Rus yetkililerle temas halindeydi. Bu kişiler Rusya’dan destek talep ettiler ve silah aldılar.
AİHM 2014 yılında Ukrayna'nın doğusunda MH17'nin düşürüldüğü bölgenin Rusya'nın fiili kontrolünde olduğunu tespit etmiş ve Hollanda'nın açtığı davayı değerlendirmeye almıştı.
Hollanda, 2022'de mahkeme önünde ilk kez Rusya ile karşı karşıya geldi. Rusya, MH17'nin düşürülmesinde herhangi bir rolü olduğunu reddetmeye devam etti.
AİHM, Rusya'nın 2014'teki eylemleri ve 2022'den bu yana devam eden savaşa ilişkin olarak Ukrayna tarafından yapılan üç şikayet hakkında da 9 Temmuz’da eş zamanlı olarak karar verdi. Mahkeme, bu farklı davaları birleştirmeye karar vermişti.
Bu bağlamda, Rusya'nın MH17’nin düşürülmesinden sorumlu olup olmadığına dair ilk kez bir uluslararası mahkeme karar vermiş oldu. Ukrayna, Rusya'nın bu ihlaller haricinde de pek çok insan hakları ihlali işlediğini savunuyor.
Hollanda hükümeti Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne dava açmıştı
9 Temmuz 2025 günü Strazburg'da tıklım tıklım dolu bir mahkeme salonunda kararları okuyan mahkeme başkanı Mattias Guyomar, Rus güçlerinin Temmuz 2014'te uçağa düzenlenen saldırıda “açıkça hukuka aykırı” davranışlarda bulunduğunu söyledi.
Guyomar yaptığı açıklamada, “Mahkeme, MH17 sefer sayılı yolcu uçağının büyük olasılıkla askeri bir uçak olduğu sanıldığı için kasıtlı olarak füzeyle düşürüldüğüne karar verdi,” dedi.
501 sayfalık kararda, Rusya'nın yargılamalara katılmayı reddetmesinin de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin ihlali olduğu kaydedildi. Yargıçlar, Rusya'nın MH17 uçuş faciasındaki rolünü kabul etmemesinin de uluslararası hukuku ihlal ettiğine karar verdi. Rusya'nın uygun şekilde soruşturma yapmamasının, ölenlerin yakınlarının ve arkadaşlarının “acılarını önemli ölçüde artırdığı” belirtildi.
Ukrayna’nın talepleri
Mahkeme, Rusya'nın sekiz yılı aşkın bir süre boyunca Ukrayna’da tekrarlanan insan hakları ihlallerinden sorumlu olduğunu tespit etti. Bu ihlaller arasında ayrım gözetmeyen askeri saldırılar, yargısız infazlar, savaş silahı olarak tecavüz başta olmak üzere işkence, hukuka aykırı ve keyfi gözaltılar, gazetecilere ve dini gruplara yönelik sindirme ve zulüm, özel mülkün yağmalanması ve tahrip edilmesi, çocukların organize bir şekilde Rusya'ya götürülmesi ve orada evlat edinilmesi yer almaktadır.
Karara tepkiler
Kremlin büyük ölçüde sembolik olan bu kararı görmezden geleceğini söylerken, Ukrayna kararı “tarihi ve eşi benzeri görülmemiş” olarak değerlendirdi ve bunun zor durumdaki ülke için “inkar edilemez bir zafer” olduğunu söyledi.
Karara ilişkin olarak Hollanda Dışişleri Bakanı Caspar Veldkamp şunları söyledi: “Hiçbir şey bu acıyı ve kederi ortadan kaldıramaz, ancak kararın bir adalet ve tanınma duygusu yaratmasını umuyorum.”
Hollanda mahkemesinden çıkan karar
Hollanda'da açılan bir ceza davasında ise, iki Rus ve bir Ukraynalının uçağı düşürmek için Rusya'dan füze rampası ithal ettiği tespit edilmişti. Bu bağlamda, ulusal mahkeme söz konusu kişileri 2022 yılında gıyaben müebbet hapis cezasına çarptırmıştı.
MH17 faciasına ilişkin farklı düzeylerde yargı süreçleri başlatıldı. Saldırıda en çok vatandaşını kaydeden ülke olan Hollanda’daki ulusal mahkeme üç kişiyi gıyaben mahkum etti.
AİHM, Rusya’nın hem MH17’nin düşürülmesinde hem de soruşturmaya engel olmasında sorumlu olduğuna hükmetti. Böylece MH17’nin düşürülmesinde Rusya’nın sorumluluğu ulusal ceza hukuku, insan hakları hukuku ve uluslararası hukuk boyutlarıyla değerlendirilmiş oldu.
Uzmanlara göre özellikle Avrupa Mahkemesi'nin son kararı önemli. Zira kararda Rusya'nın ahlaki açıdan da sorumlu tutulması gerektiği değerlendiriliyor. Uluslararası hukuk uzmanı Marieke de Hoon, "sorumluluğun bu şekilde belgelenmiş ve nesnel bir şekilde belirlenmesi, gelecek nesiller için çok önemli olabilir," dedi. De Hoon, ayrıca AİHM’nin Rusya'nın MH17 felaketinin ardından soruşturmaya iş birliği yapmayı reddetmesi ve çalışmaları engellemesinin ek acılara yol açıp açmadığı konusunda da karar vermesi gerektiğini ifade etti. Ona göre bu husus hayatını kaybedenlerin yakınları için önem arz ediyor.
AİHM maddi tazminat konusunda daha sonraki bir tarihte karar verecek, ancak Rusya'nın tazminat ödemeyi kabul etme olasılığı düşük görünüyor.
.svg.avif){kind=small}
