Kamerun’da Başkanlık Seçimleri ve Sokakların Karışma İhtimali

Kamerun’da 12 Ekim’de Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı. Dünyadaki en yaşlı Devlet Başkanı unvanını taşıyan 92 yaşındaki Paul Biya, bir kez daha başkan adayı olarak seçime girdi. Biya, emellerine ulaşırsa 99 yaşında emekliye ayrılmış olacak. 43 yıldır iktidarda bulunan Biya’nın seçimlerdeki en güçlü rakibi, kendisinin eski bakanlarından Issa Tchiroma Bakary. 

Tchiroma, 20 yıl boyunca Biya hükümetlerinde çeşitli görevlerde bulunmuş ve özellikle İletişim Bakanı olduğu dönemde rejimin tartışmalı politikalarını gözünü kırpmadan savunmuş bir isim. Bununla birlikte, Tchiroma’nın adaylığı Kamerun’da Biya’nın iktidarından memnun olmayan geniş halk tabakalarında bir hareketlenmeye yol açtı. 

Ekonomik Sıkıntılar ve Güvenlik Krizleri

29 milyon nüfusa sahip olan Kamerun, Afrika’nın en yoksul ülkelerinden biri. Dünya Bankası’nın 2024 verilerine göre, Kamerun nüfusunun yaklaşık %38’i, yani yaklaşık 10 milyon kişi yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Ülkedeki her on kişiden yedisi 30 yaşının altında. 2024 yılında Kamerun’un gayrisafi milli hasılası (GSMH) 51 milyar dolar iken, kişi başına düşen milli geliri 1762 dolar oldu. 

Üstelik Kamerun’da ciddi güvenlik sorunları bulunuyor. Ülkenin kuzeyinde Boko Haram’ın saldırıları bugüne kadar 3000’den fazla kişinin ölümüne ve yaklaşık 250.000 kişinin yerinden olmasına neden oldu. Uluslararası Kriz Grubu’nun verilerine göre; kuzeybatıda İngilizce konuşan azınlıkla hükümet güçleri arasında 2017’de başlayan çatışmalar nedeniyle 6500’den fazla kişi öldü, 584.000 kişi ülke içinde yerinden oldu ve 73.000 kişi Kamerun’dan Nijerya’ya kaçtı. 

Bu çatışmalarda ölenler ve yerlerinden olanların ciddi bir kısmını siviller oluşturuyor. Boko Haram gibi terör örgütleri veya ayrılıkçıların saldırıları yüzünden ölen siviller haricinde, Kamerun ordusu da ağır insan hakları ihlalleriyle suçlanıyor. 

Daha önce görev yaptığım Kamerun’dan tanıdığım birisi, ülkenin İngilizce konuşulan bölgesinde bulunan köyüne gelen askerlerin açtığı ateş sonucunda, küçük yaşlardaki iki çocuğunun öldüğünü anlatmıştı. Yine ülkenin kuzeyinde Kamerunlu askerlerin sivilleri infaz ettiğine dair çok sayıda görüntü bulunuyor. 

Seçim Sonrası Belirsizlik ve Artan Gerilim

Kamerun’daki siyasi yapı, etnik ve bölgesel dengelere sıkı biçimde bağlı. Biya, ülkenin güneyindeki Beti kabilesine mensup, Tchiroma ise kuzeyin Müslüman Fulani kabilesinden geliyor. Nitekim, Biya seçimdeki tek mitingi Fulanilerin yoğunlukta olduğu kuzey bölgesinde düzenleme ihtiyacı hissetti.

Ülkedeki problemler yığınına rağmen, Biya’nın yeniden seçilme ihtimali oldukça yüksek. Öncelikle, Kamerun muhalefeti bölük pörçük. Nitekim, son seçimlerde 11 muhalif aday yarıştı. Diğer bir neden ise, birçok otoriter ülkede olduğu gibi başkana ciddi alternatif teşkil edebilecek güçlü muhalefet liderlerinin yargı marifetiyle minder dışına itilmesinde yatıyor. En son düzenlenen 2018 seçimlerinde resmi sonuçlara göre oyların yüzde 71’ini alan Biya, ülke siyasetinde neredeyse tüm kurumları kontrol eden bir konumda bulunuyor. Bu bağlamda, seçimlerin güçlü adaylarından Maurice Kamto, seçim kurulunun adaylık kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle Temmuz ayında seçim dışı bırakıldı. Kamto, 2018’deki seçimlerde Biya’dan sonra en yüksek oyu alan adaydı.

Hakkını vermek gerekirse Biya, Ugandalı İdi Amin veya Saddam gibi astığı astık, kestiği kestik bir diktatör değil. Keza, Kamerun hapishanelerinde on binlerce siyasi muhalif bulunmuyor. Biya mümkünse siyasi rakiplerine makam vererek muhalifleri susturmayı tercih ediyor. Yine de Biya’nın önde gelen bazı siyasi rakipleri kendilerini hapishanede bulabiliyor. Tchiroma da darbe teşebbüsü iddiasıyla 1984 ve 1990 yılları arasında hapis yattı. Hapisten çıktıktan bir zaman sonra ise Bakanlığa atandı.  

Biya’nın kabinesinde on yıl kadar İletişim Bakanlığı yapmış olmasına ve birkaç ay öncesine kadar İstihdam ve Mesleki Eğitim Bakanlığı görevini yürütmesine rağmen Tchiroma’nın seçim kampanyası ilginç bir şekilde yoğun ilgi gördü. Böylelikle Tchiroma, Biya’nın en büyük rakibi olarak öne çıktı. 

Nitekim Tchiroma, seçimlerin hemen ardından zaferini ilan etti ve Biya’yı sonuçları tanımaya çağırdı. Ancak hükümet yetkilileri resmi sonuçlar açıklanmadan yapılan bu beyanı geçersiz olarak nitelendirdi. Kesin sonuçlar 26 Ekim’e kadar açıklanmış olacak.

Öte yandan, siyasi gerilim sokaklara da yansıyor. İktidar partisi Kamerun Halkının Demokratik Hareketi (CPDM), 16 Ekim günü Batı Kamerun’un Dschang kentindeki parti binasının kundaklandığını duyurdu. Parti genel sekreteri Jean Nkuete, saldırıdan seçim sonuçlarını manipüle ettikleri iddiasında bulunan muhalif grupları sorumlu tuttu. Ayrıca, yüzlerce protestocu, seçimlerdeki usulsüzlük iddiaları üzerine ülkenin ekonomik bakımdan en önemli şehri olan Douala’da polisle çatıştı. Güvenlik güçleri göstericileri dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı. 

17 Ekim’de yayımladığı açıklamada muhalefet lideri Maurice Kamto da,  seçim sürecinde yaşanan usulsüzlük iddiaları nedeniyle ülkede gerilimin yeniden tırmandığını, resmi sonuçların Kamerun halkının sandıkta yaptığı tercihle birebir örtüşmesi gerektiğini, aksi takdirde ülkede yeni çatışmaların çıkabileceği kaydetti.

Demokrasinin zayıf olduğu ülkelerde seçim dönemlerinde istikrarsızlık artabiliyor. 12 Ekim seçimlerinin ardından artan gerginlik, Kamerun’un yakın geleceği hakkında endişeye neden oluyor. Seçim sonuçlarının adil olmadığı yönünde bir algı oluşması halinde, ülke genelinde protestolar patlayabilir. Bu itibarla, son dönemde Nepal ve Madagaskar gibi farklı ülkelerde görülen gençlerin öncülük ettiği “Z kuşağı protestolarının” bir benzerinin Kamerun’da da görülme tehlikesi bulunuyor.