İsrail ve Hamas, 9 Ekim Perşembe günü iki yıllık Gazze savaşını sona erdirmeye yönelik ateşkes anlaşmasını imzaladılar. İlk aşamada, İsrailli rehinelerin serbest bırakılması ve İsrail'in Gazze'den kısmen çekilmesi öngörülüyor. Uzmanlarımız son ateşkes anlaşmasını değerlendirdi.
ABD Başkanı Trump’ın liderliğinde, Türkiye, Mısır ve Katar arabuluculuğunda varılan anlaşma şüphesiz ki iki yıldır yaşanan katliam ve yıkımı durduracak olması açısından çok olumlu bir gelişmedir. Ateşkesin derhal yürürlüğe girecek olması ve insani yardımın Gazze halkına ulaşması, kış şartları bastırmadan büyük acılar yaşayan insanlara nefes alma imkânı sunacaktır. Bu açıdan, Trump başta olmak üzere bu ateşkeste katkısı bulunan tüm liderler övgüyü hak etmektedir.
İsrail-Hamas anlaşmasının sağlanmasında Trump’ın Netanyahu üzerindeki yoğun baskısı etkili olmuştur. Ancak, ABD’nin Gazze hakkındaki tutumun değişmesinde bölgedeki Arap ülkeleri liderlerinin ve Türkiye’nin yaptığı ısrarlı telkinlerin etkili olduğunu söyleyebiliriz. Gazze halkının tehcir edilmesinin tartışıldığı bir süreçten, İsrail’in Gazze’den asker çekmek durumunda kaldığı bir ateşkese gidildi. Bu bağlamda, İsrail’in Katar’da Hamas liderlerini hedef alan hava saldırısı düzenlemesi bardağı taşıran son damla olmuştur. Netanyahu Trump’ın baskısıyla, Hamas’ın reddedeceğini umduğu barış planını kabul etmek durumunda kalmıştır.
Esasen, İsrail son iki yılda üst üste kazandığı askeri başarılarının kurbanı olmuş da diyebiliriz. Birleşmiş Milletler zirvesinde vücut bulan Netanyahu’ya yönelik protestolarda görüldüğü üzere İsrail artık bir parya devlet olarak görmektedir. İsrail’in İran, Lübnan, Yemen gibi ülkelerde sivil ve askeri liderlere yönelik suikast girişimleri diğer ülke liderlerinde de endişeye neden olmaktadır. Bu çerçevede, İsrail’in bu anlaşmayı kabul etmesi, Türkiye dahil diğer ülkeler bakımından güven artırıcı bir eylemdir.
Bu savaş bir şeyi net olarak gösterdi. Hamas’ın askeri mücadelesi iflas etmiştir. Aslında Hamas da büyük ölçüde iflas etmiştir. Bölge ülkelerinin ateşkes maddelerini iyi değerlendirilmesi halinde, daha barışçıl bir bölge mümkün. Ancak, yıllardır dillere pelesenk olmuş iki devletli çözüm seçeneğinin maalesef hayata geçmesi çok zor görünmektedir. Bu da ihtilafın kırılganlığını devam ettirecektir.
Ateşkes İsrail’de bugünkü kabine toplantısının ardından yürürlüğe girecek. O zamana kadar İsrail ordusu Gazze’de operasyonlarına teknik olarak devam edebilir ve ama halihazırda İsrail ordusu operasyonlarını büyük ölçüde durmuş görünüyor.
İsrail kamuoyu açısından en önemli konu, belki de tek önem atfettikleri konu, iki yıl önce 7 Ekim’de Hamas tarafından kaçırılan rehinelerin sağ salim ülkeye geri dönmesiydi. İsrail’de bir kesim rehinelerin müzakereler yoluyla serbest bırakılmasını isterken, Netanyahu hükümeti sorunun askeri yöntemlerle çözülebileceğini savunuyordu. Batıda İsrail’i desteklemeye devam eden ülkeler de hep bu rehineler konusunu gündeme getiriyorlardı. Dolayısıyla rehineler serbest bırakılırsa, gerek İsrail içinde, gerek İsrail dışında savaşa destek çok azalacaktır. İsrail ordusu da rehinelerin bırakılmasıyla Gazze’den büyük ölçüde çekilecektir.
Öte yandan, bu ateşkes anlaşması Hamas ve İsrail arasında daha önceki yıllarda varılan anlaşmalardan farklı. Diğer anlaşmalarda İsrail ordusu Gazze’den çekilir, Hamas da eskisi gibi Gazze’yi yönetmeye devam ederdi. Başka bir ifadeyle statüko korunurdu. Bu anlaşmayla Gazze’nin idari yapısının tamamen değişmesi söz konusu.
Ayrıca, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu bazı ülkelerin, Gazze’ye görev gücü göndermesi gündemde. Bu görev gücü hem İsrail’in, hem Hamas’ın Gazze’de manevra alanını kısıtlayacaktır. Ne var ki, bu görev gücünün zamanla hedef haline gelme ihtimali de söz konusu.
Savaşın bitmesiyle birlikte, İsrail tarafı Batı’daki itibar kaybını kısa sürede telafi edebileceğini düşünüyor. Mesela, İsrailli yetkililer ateşkesle birlikte Almanya’nın İsrail’e uyguladığı kısmi silah ambargosunu kaldırması için girişimlerde bulunmaya başladılar. Ne var ki, İsrail yurt dışı desteği hususunda eski günlerini mumla arayacaktır.
Ateşkes anlaşmasıyla Gazze’de yeni bir döneme girilecek ama anlaşmanın bütün maddelerinin uygulanmama ihtimali yüksek olduğunu söylenebilir. Özellikle, Gazze’nin yönetiminin en nihayetinde Filistin Yönetimine devredilmesi netameli bir konu. Ne İsrail Filistinlilerin tek bir siyasi çatı altında toplanmasını istiyor, ne de Hamas Gazze’de kontrolü tamamen bırakmak istiyor. Her halükarda, öncelik Gazze’de silahların susmasıydı. Bu anlaşma en azından bunu sağlayacak.
* This Photo is licensed under CC BY-SA
.svg.avif){kind=small}
