Birleşmiş Milletler Genel Kurul Başkanlığı için WEOG Zamanı

Birleşmiş Milletler (BM) kurulduğu 1945 yılından itibaren dünya üzerinde kurulmuş en büyük uluslar üstü kuruluş olarak selefi Milletler Cemiyeti’nin (MC) başaramadığı işleri başarmaya çalışmış, günümüze kadar geçen sürede, MC’ne nispeten, daha başarılı bir grafik çizmiştir.

Her ne kadar çok fazla eleştirilse, hatta BM yapısı için reform tartışmaları tüm hızıyla sürse de selefi MC’ne göre daha başarılı olmasının birçok sebebi arasında en önemlisi daha fazla alanda çok farklı konularda ülkeler arasında iş birliği sağlayabilmek için çaba göstermesidir.

BM, halihazırda 193 üye devlet, Vatikan ve Filistin’in ise gözlemci devletler olarak bulunduğu tüm dünya coğrafyasını bir şekilde etkileme, yönlendirme ve/veya güvenlik sunma kapasitesine sahip yegâne kuruluştur.

Bu kapsama alanına yönelik tüm aksiyonları ve/veya kararları; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Konseyi, Uluslararası Adalet Divanı ve Genel Sekreterlik’ten oluşan altı ana organ sayesinde icra etmektedir. Ayrıca BM; 15 ihtisas kuruluşu, çok sayıda program ve birimi bünyesinde bulundurmaktadır.

Genel Kurul ana istişare organıdır. Tüm üye ülkelerin birer oy hakkı bulunan temsilcilerinden oluşur. Barış ve güvenlik, yeni üyelerin katılımı, bütçe gibi önemli konuları ilgilendiren kararlarda üçte iki çoğunluk gereklidir. Diğer konuları ilgilendiren kararlar salt çoğunlukla alınır.

BM Şartı’nda belirtildiği gibi, Genel Kurul’un işlevi, kalkınma, silahsızlanma, insan hakları, uluslararası hukuk ve barışçıl tahkim de dahil olmak üzere uluslararası barış ve güvenliğe ilişkin konuları tartışmak ve tavsiyelerde bulunmaktır.

Genel Kurul, Güvenlik Konseyinin daimi olmayan üyelerini ve İnsan Hakları Konseyi (HRC) gibi diğer BM organlarının seçimlerini gerçekleştirir ve Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi üzerine genel sekreteri atar. BM’nin diğer dört organından gelen raporları, üye devletlerin mali durumlarını değerlendirir ve en somut rolü olan BM bütçesini onaylar. Ayrıca Uluslararası Adalet Divanı hakimlerini seçmek için Güvenlik Konseyi ile birlikte çalışır.

BM Şartı ilkelerini ihlal ettiği için devletleri kınama yetkisine sahip olan Genel Kurul 1960’larda Güvenlik Konseyi kararlarına ve uluslararası hukuka aykırı olarak apartheid uyguladığı için Güney Afrika heyetinin üyeliğini askıya almıştır. Demokratik geçişinin ardından 1994 yılında Güney Afrika tekrardan üyeliğe kabul edilmiştir.

Öte yandan bir dönem ABD Temsilcisi olan Büyükelçi Donald McHenry “Genel Kurul bir eylem organı değildir. Sadece bir meclistir” demektedir.

Genel Kurul oturumları geleneksel olarak her yıl Eylül ayının en az bir iş günü bulunan ilk haftasından sonraki üçüncü Salı günü açılır. 21 as başkan ve 6 ana komitenin oturum başkanları ile Genel Kurul Başkanının seçimi normal oturumların başlamasından en az 3 ay önce yapılır. Eşit coğrafi temsili temin etmek için, Kurul Başkanı her yıl sırayla 5 coğrafi gruptan seçilir. BM bünyesindeki seçimlerde eşit ve dengeli temsil ilkesinin uygulanması çerçevesinde coğrafi gruplar tesis edilmiş olup, buna göre 1.Afrika Ülkeleri, 2.Asya-Pasifik Ülkeleri, 3.Doğu Avrupa Ülkeleri, 4.Latin Amerika ve Karayip Ülkeleri (GRULAC) ve 5.Batı Avrupa ve Diğer Ülkeler (Western European and Other States Group — WEOG) olmak üzere toplam beş coğrafi grup bulunmaktadır. Türkiye hem WEOG, hem Asya Grubu’nun çalışmalarına katılmakla birlikte, seçimler söz konusu olduğunda sadece WEOG üyesi olarak addedilmektedir.

Bu yıl 17 Haziran 2020 tarihinde mutat olduğu üzere New York’ta BM binasında yapılan seçimlerde, WEOG ülkelerinin tek aday olarak belirlediği Büyükelçi Volkan Bozkır 75. Dönem BM Genel Kurul Başkanlığına seçilmiştir. Bir yıl süreyle bu görevi yerine getirecek olan Büyükelçi Bozkır 15 Eylül 2020 tarihinde görevi Tijjani Muhammad Bande’den devralmasıyla Genel Kurul Başkanlığı WEOG grubuna geçmiş bulunacaktır.

Güvenlik Konseyi beş daimî üyesi hiçbir zaman Genel Kurul başkanlığı için aday göstermezken Başkan yardımcılığı postlarında mutlaka yer alırlar.

Genel Kurul Başkanının Rolü ve Yetkisi

Genel Kurul Başkanı’nın (GKB) rol ve yetkileri Genel Kurul tarafından belirlenmiş ve üzerinde anlaşılmış olup, Genel Kurul Usul Kurallarında, Genel Kurulun yeniden canlandırılması kararlarında (revitalization resolutions) ve GKB’na sorumluluk ve görev atayan diğer Genel Kurul kararlarında açıklanmıştır.

a) Genel Kurul Usul Kurallarına (Rules of Prosedure) göre GKB Görevleri

Genel Kurul Usul Kurallarına göre, GKB:

Genel Kurul Toplantılarını açmak ve kapatmakla,

Genel kurul toplantılarındaki tartışmaları yönetmekle (ör. Konuşmacı listesini ve konuşma hakkını yönetmek vb.),

Genel Kurul Usul Kurallarına uyulmasını sağlamakla,

Gündem maddelerini düzenlemekle,

Bir toplantının ertelenmesini veya askıya alınmasını teklif etmekle görevlidir.

Başkanın görevlerini yerine getirirken Genel Kurul’un yetkisi altında kaldığına dikkat edilmelidir.

b) BM Kararlarının canlandırılmasına yönelik sorumlulukları

GKB;

Tematik toplantıların organize edilmesinden,

Genel Tartışma temasının önerilmesinden,

Halefi için öğrenilen en iyi uygulamalar ve dersler hakkında bir rapor hazırlanmasından,

GKB ve Genel Kurulun kamusal görünürlüğünü artırmaktan,

Genel Sekreter, Güvenlik Konseyi Başkanı ve EKOSOK Başkanı ile düzenli olarak görüşmekten,

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin seçimine Genel Kurul katılımının desteklenmesinde rol oynamaktan (adaylarla resmi olmayan Genel Kurul toplantıları yapmak dahil) sorumludur.

c) Bireysel Genel Kurul kararlarından kaynaklı GKB yetkileri

Bireysel Genel Kurul Kararları ile GKB’na atanan görevler, üst düzey toplantılar, sonuç belgelerinin müzakere edilmesi veya belirli bir konuda istişareler gibi etkinliklerin organizasyonuna ilişkin olabilir. GKB bu tür işlemler için bir veya daha fazla kolaylaştırıcı (facilitator) veya danışman (advisor) atayabilir. Bu potansiyel olarak sürdürülebilir kalkınmadan barış ve güvenliğe, insan haklarından, hukukun üstünlüğüne kadar Genel Kurul’un çalışmalarının tamamını kapsamaktadır. GKB kolaylaştırıcıları atadığında, sürecin nihai sorumluluğu, Ofisi aracılığıyla müzakerelerin işlemlerini yakından takip eden GKB’na aittir.

Yukarıda sayılanlar haricinde GKB, Üye Devletler, medya, sivil toplum ve daha geniş halkla etkileşimde bulunur. BM Konferanslarına ve diğer uluslararası ve bölgesel toplantılara katılabilir ve Üye Devletleri ziyaret edebilir, ayrıca Üye Devletler ve diğer ortaklarla birlikte etkinliklere ev sahipliği yapabilir.